مشهد، پایتخت معنوی ایران، یکی از محبوب‌ترین مقاصد سفر ایرانیان است. در کنار زیارت حرم مطهر امام رضا (ع)، یکی از مهم‌ترین قسمت‌های این سفر، خرید سوغات است. مشهد با داشتن محصولات خاص و منحصربهفرد، یکی از بهترین مکان‌ها برای خرید سوغات است.
زعفران، ارزشمندترین و معروف‌ترین محصول خراسان، مهم‌ترین سوغات مشهد محسوب می‌شود. این ادویه گران‌قیمت که به عنوان طلای سرخ شناخته می‌شود، نه‌تنها در غذاها بلکه در صنایع دارویی و آرایشی نیز کاربرد دارد. زعفران مشهد به دلیل کیفیت بالا، رنگ‌دهی قوی و عطر بی‌نظیر، در سراسر جهان مشهور است.
زرشک، یکی دیگر از محصولات پرطرفدار خراسان است که در کنار زعفران، بیشترین صادرات را دارد. زرشک پفکی و زرشک اناری، دو نوع اصلی این محصول هستند که در تهیه غذاهای ایرانی مانند زرشک‌پلو استفاده می‌شوند. علاوه بر کاربرد غذایی، زرشک خواص دارویی بسیاری دارد و در طب سنتی برای تقویت سیستم ایمنی و کاهش قند خون به کار می‌رود.
نبات، یکی از محبوب‌ترین سوغاتی‌های مشهد است که برای شیرین کردن چای و دمنوش‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. این محصول در طعم‌های مختلفی مانند زعفرانی، دارچینی، گل محمدی و آویشن عرضه می‌شود. نقل نیز یکی دیگر از فرآورده‌های شکر است که در طعم‌های متنوعی مانند گردویی، کاکائویی، نارگیلی و هل تولید می‌شود.
در مشهد، خشکبار و تنقلاتی مانند آلوچه، کشمش، گردو و بادام به وفور یافت می‌شود. یکی از معروف‌ترین انواع خشکبار مشهد، آلو خشک است که با طعم‌های متنوعی مانند نمکی، ترش و ملس عرضه می‌شود.
یکی از خاص‌ترین سوغاتی‌های مشهد، ادویه هفت‌قلم است که ترکیبی از سماق، گلپر، زنجبیل، فلفل سیاه، دارچین، فلفل قرمز و زردچوبه است. این ادویه خوش‌عطر و طعم در پخت انواع غذاهای سنتی ایرانی کاربرد زیادی دارد.
سنگ فیروزه، یکی از زیباترین و ارزشمندترین سنگ‌های زینتی ایران، در نیشابور استخراج شده و در مشهد به فروش می‌رسد. این سنگ که به دلیل رنگ آبی خاصش شهرت دارد، در ساخت انگشتر، گردنبند و دستبند استفاده می‌شود.
از آنجا که مشهد یک شهر مذهبی است، انواع محصولات مذهبی مانند مهر، تسبیح، جانماز و سجاده به عنوان سوغات خریداری می‌شوند. این اقلام معمولاً از خاک متبرک حرم امام رضا (ع) یا پارچه‌های نفیس تهیه می‌شوند.
یکی از پرطرفدارترین سوغاتی‌های مشهد، انگشترهایی با نگین‌های سنگی هستند که هم ارزش معنوی و هم زیبایی خاصی دارند. بسیاری از زائران بعد از خرید مهر، سجاده و تسبیح، به دنبال انگشترهایی با سنگ‌های خاص می‌روند.
معروف‌ترین سنگ‌های قیمتی در مشهد:
🔹 سنگ در نجف: شفاف و درخشان با خواص معنوی بالا، مخصوصاً مورد علاقه علاقه‌مندان به علوم ماورایی.
🔹 یاقوت: یکی از سنگ‌های گران‌بها در رنگ‌های قرمز، زرد و آبی که سمبل عشق و شجاعت است.
🔹 عقیق: سنگی با رنگ‌های متنوع مانند قرمز، زرد و سبز که در احادیث اسلامی از آن به‌عنوان محافظ در برابر بلا یاد شده است.
🔹 زمرد: یکی از کمیاب‌ترین سنگ‌های قیمتی که درخشندگی سبز رنگی دارد و نماد خرد و آرامش است.
🔹 شرف الشمس: نوع خاصی از عقیق زرد که به داشتن خواص معنوی فوق‌العاده شهرت دارد.
🔹 حدید: سنگ سیاه‌رنگی که به دلیل خواص حفاظتی در برابر انرژی‌های منفی، بسیار مورد توجه قرار گرفته است.
این انگشترها علاوه بر زیبایی، هدیه‌ای خاص و ارزشمند برای عزیزانتان هستند.
از دیرباز، عشایر خراسان برای پوشاندن زمین، دیوار و سقف چادرهایشان، قالی و گلیم می‌بافتند. امروزه این دست‌بافت‌ها نه‌تنها به‌عنوان کف‌پوش، بلکه به‌عنوان وسایل تزئینی برای دیوارها نیز استفاده می‌شوند.
انواع گلیم‌های مشهور خراسان:
🔹 گلیم افشار: با طرح‌های اصیل و رنگ‌بندی زنده.
🔹 سوماک: نوعی گلیم خاص که با تکنیک خاصی بافته می‌شود و دوام بالایی دارد.
🔹 گلیم ترکمنی: با طرح‌های هندسی و رنگ‌های خاص که نشان‌دهنده هویت قومی ترکمن‌هاست.
علاوه بر گلیم، هنرمندان مشهدی با همین تکنیک، کیف‌های گلیمی نیز می‌دوزند که بسیار محبوب هستند.
یکی دیگر از سوغاتی‌های منحصربهفرد مشهد، دیگ‌های سنگی است که با نام «هرکاره» شناخته می‌شوند. این دیگ‌ها از سنگ‌های خاص معدنی تراشیده شده و برای طبخ غذاهایی مانند دیزی و آش مورد استفاده قرار می‌گیرند.
✅ مزایای دیگ‌های سنگی:
✔ پخت آرام و یکنواخت غذا، که باعث خوش‌طعم‌تر شدن آن می‌شود.
✔ ماندگاری بالا و مقاوم در برابر حرارت.
✔ امکان تهیه نمونه‌های تزئینی با قلم‌کاری و لعاب‌کاری.
یکی از هنرهای بومی و سنتی مشهد، ارغوان‌بافی است که از ترکه‌های نازک درخت ارغوان ساخته می‌شود. این ترکه‌ها از دره‌های منطقه مایان طرقبه جمع‌آوری شده و پس از خیساندن، برای بافت سبدها و وسایل تزئینی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
این محصولات علاوه بر زیبایی، کاملاً طبیعی و دوستدار محیط زیست هستند و انتخابی عالی برای هدیه دادن به دوستداران صنایع دستی محسوب می‌شوند.
یکی دیگر از سوغاتی‌های خاص و لوکس مشهد، تابلوهای نفیس نقره است که در اندازه‌های مختلف طراحی و ساخته می‌شوند. این تابلوها معمولاً حاوی آیات قرآن، نام‌های متبرک و نقوش اسلیمی هستند و گزینه‌ای بی‌نظیر برای هدیه دادن محسوب می‌شوند.
1-جام چهل کلید
جامی فلزی از جنس برنج که بر روی آن آیات قرآن حک شده و چهل کلید کوچک به آن متصل شده است. این جام در گذشته برای بخت‌گشایی و تفأل استفاده می‌شد و هنوز هم به عنوان یک هدیه‌ی خاص و متبرک خریداری می‌شود.
2-خلعت آخرت (کفن متبرک)
این سوغاتی، بیشتر مورد توجه زائران مسن قرار دارد و در فروشگاه‌های اطراف حرم عرضه می‌شود. کفن‌های مخصوص با دعای جوشن کبیر، زیارت عاشورا و چهار قل نوشته‌شده با آب زعفران از نمونه‌های متبرک آن هستند.
3-عبای روحانی و چادر نماز
برای آقایان، عبای روحانی و نمازی و برای خانم‌ها، چادر نماز متبرک یکی از سوغاتی‌های خاص و معنوی است که می‌تواند یادآور لحظات زیارت باشد.
4-عطرهای مشهدی
🔸 عطر حرم یکی از معروف‌ترین عطرهای مشهد است که رایحه‌ای معنوی دارد.
🔸 عطرهای سنتی با رایحه‌های گل یخ، مریم، نرگس، بهارنارنج و… نیز در بازارهای مشهد به‌وفور یافت می‌شوند.
مشهد علاوه بر جنبه زیارتی، شهری غنی از نظر سوغاتی‌های متنوع است. از سنگ‌های قیمتی و انگشترهای مذهبی گرفته تا دیگ‌های سنگی، گلیم‌های دست‌باف، عطرهای خوشبو و خوراکی‌های بی‌نظیر، همه و همه می‌توانند یادگاری ارزشمند از این سفر معنوی باشند. بنابراین، هنگام سفر به مشهد حتماً سری به بازارهای سنتی آن بزنید و این سوغاتی‌های خاص را تهیه کنید.
